Dom modlitwy - sala męska synagogi Mizrachi w Będzinie przy ulicy Ignacego Potockiego
Synagoga Mizrachi położona w Będzinie przy ulicy lgnacego Potockiego 3.
Dekoracja malarska (polichromia) o powierzchni około 70m2, wykonana temperą olejną na tynku, około lat 1925-1930 w stylistyce malarstwa realistycznego z elementami art-deco, znajdująca się w Domu Modlitwy – sali męskiej synagogi \"Mizrachi\" w Będzinie, wpisana została przez Wojewódzkiego Konserwatora Źabytków na wniosek Prezydenta Miasta Będzina, do rejestru zabytków ruchomych województwa Śląskiego pod numerem B/129/08 dnia 12 sierpnia 2008r.
Pomieszczenie prywatnej synagogi po 1924 roku ulokowano w piwnicy na tyłach oficyny prywatnej kamienicy przy ulicy Ignacego Potockiego 3 w Będzinie, w której w latach dwudziestych znajdował się \"mały Będzin\", była w niej bowiem synagoga, mykwa (łaźnia rytualna), cheder (szkoła religijna), kino, hotel, restauracja, drukarnia lokalnej gazety, a nawet dom publiczny. Właścicielem kamienicy byt członek społeczności żydowskiej, bogaty kupiec Jakub Wiener. Prywatna synagoga, jako niedużej wielkości męska sala modlitw, została założona przez członków ortodoksyjnej grupy religijnych syjonistów, należących do organizacji Histadrut ha – Mizrachi. Organizacja ta powstała na początku lat dwudziestych XX wieku w Będzinie.
Synagoga jest miejscem modlitwy dla wyznawców judaizmu. Pełniła również dla \"Młodych Mizrachi\" z Będzina rolę miejsca spotkań i zebrań, na których rozpattywano codzienne sprawy z życia ruchu. Z ustnej relacji byłej mieszkanki kamienicy wynika, że autorem wystroju malarskiego synagogi był Altek Wiener, który być może w trakcie dekorowania sali inspirował się wystrojem polichromii z nieistniejąoej obecnie synagogi
będzińskiej, autorstwa Samuela Cyglera. Zachowane w będzińskiej prywatnej synagodze malowidła ścienne o symbolicznym charakterze, zgodne są z tradycją żydowską i wpisują się w program artystyczny zdobień synagog stosowanych na przestrzeni od XVII do XX wieku.
Treści zawarte w dekoracji malarskiej zrozumiałe były jedynie dla wyznawców religii mojżeszowej. Napisy wykonane ozdobnym alfabetem hebrajskim do dziś dla obcych stanowią trudność nie do pokonania. Polichromię cechuje jednolita gama barwna, oparta na ochrach, brązach i żółcieniach, wzbogaconych błękitem. Namalowana została realistycznie, z pewną nieporadnością ręki tworzącego ją artysty malarza. Wszystkie sceny nawiązują do tematyki żydowskiej, których odniesienia znajdujemy w Biblii Hebrajskiej (Stary Testament).
Na sklepieniu występuja symboliczne przedstawienia Dwunastu Plemion – dwunastu synów Jakuba (lzraela), których uznaje się za przodków dwunastu plemion lzraela z wyłączeniem plemienia Lewiego. Każdemu z plemion przyporządkowano pewien znak, opis wywodzący się z blogosławieństwa udzielonego przez Jakuba jego dwunastu synom. Każdy z przedstawionych znaków, obrazów podpisano imieniem jednego z synów Jakuba w języku hebrajskim. Na ścianach wschodniej, zachodniej i północnej pomieszczenia umieszczone zostały po dwie lub trzy sceny malarskie, przedstawiajace znane i święte miejsca dla wyznawców judaizmu, znajdujące się na terenie Izraela.
Prace konserwatorskie w latach 2010 - 2011 zostały podzielone na dwa etapy.
Celem I etapu prac konserwatorskich przeprowadzonych w 2010 roku bylo zabezpieczenie polichromii i zahamowanie procesu jej dalszego niszczenia. Wykonano wstępną konserwację techniczną obejmującą skonsolidowanie i podklejenie polichromii do podłoża przy jednoczesnym usunięciu żródeł zawilgocenia pomieszczenia. Program prac konserwatorskich obeimował:
1. Dezynfekcja wnętrza (ściany, sufit, posadzka),
2. Izolacja pozioma murów (pozioma blokada hydrofobowa wykonana metodą iniekcji ciśnieniowej),
3. lzolacja pionowa muru zewnętrznego,
4. Konsolidacja tynku zmurszałego,
5. Podklejenie odspojen tynku (zastrzyki),
6. Podklejenie odspojeń warstwy malarskiej wraz z cienka warstwa tynku po uprzednim zmiękczeniu i wyprostowaniu łusek,
7. Podklejenie odspojeń warstwy malarskiej z doprasowaniem,
8. Wstępne oczyszczenie polichromii z zabrudzeń powierzchniowych, wykwitów soli i pleśni,
9. Wykonanie okien, drzwi i krat według projektu zatwierdzonego przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
Celem II etapu prac konserwatorskich przeprowadzonych w 2011 roku było przywrócenie obiektowi walorów estetycznych jak najbardziej zbliżonych do pierwotnego założenia twórcy. Program prac konserwatorskich obejmował:
1. Usunięcie zabezpieczeń z bibułki japońskiej z lica,
2. Oczyszczenie powierzchni malowideł z zabrudzeń powierzchniowych i przemalowań,
3. Sklejenie spękań podłoża,
4. Uzupełnienie ubytków tynku,
5. Uzupełnienie drobnych ubytków podłoża i spękań,
6. Konserwacja metalowych elementów konstrukcyjnych (odrdzewienie, zabezpieczenie antykorozyjne),
7. Wykonanie dodatkowej instalacji elektrycznej i naprawa istniejącej,
8. Opracowanie powierzchni kitów,
9. Izolacja powierzchni kitów,
10. Uzupełnienie ubytków polichromii - punktowanie,
11. Rekonstrukcja większych brakujacych fragmentów polichromii na podstawie zachowanych elementów i analizy porównawczej,
12. Konserwacja zachowanej futryny oryginalnej (z miejscem po mezuzie),
13. Oczyszczenie posadzki i uzupelnienie ubytków.
Dodatkowo w 2010 roku Miasto Będzin otrzymało cd Ślaskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków dotacje celowa na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków w kwocie 30.000,00 zł.
Ostatni- II etap zakończono odbiorem 25.11.2011r. Dnia 29 listopada 2011r. komisyjnego odbioru dokonał przedstawciel Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Katowicach oraz Powiatowy Konserwator Zabytków.