Rewitalizacja otuliny Starego Miasta w Czeladzi – aleja spacerowa Zapłocie
Projekt budowy alei spacerowej Zapłocie (zwanej Aleją Rodów Czeladzkich) to kontynuacja kompleksowej rewaloryzacji przestrzeni publicznych czeladzkiego Starego Miasta, rozpoczętej w roku 2006.
Starówka w Czeladzi to strefa ścisłej ochrony konserwatorskiej, której ukształtowanie datuje się na okres XIII wieku. Koncepcja architektoniczno-urbanistyczna kształtowania tej strefy wynika jednak nie tylko z potrzeb ochrony, ale także możliwości zapewnienia staremu centrum dalszego rozwoju oraz tworzenia w jego obrębie oraz na obrzeżach przestrzeni przyjaznych użytkownikom, funkcjonalnych, o funkcjach rekreacyjnych i handlowo-usługowych.
Przed realizacją inwestycji otulina zabytkowego założenia była nieuporządkowanym, zarośniętym terenem bez żadnej funkcji użytkowej. Sytuację komplikowały nieuregulowane przez lata sprawy własnościowe.
Zarośnięty teren był miejscem spożywania alkoholu przez osoby bezdomne i licznych interwencji policji oraz straży miejskiej. Cyklicznie trzeba było usuwać dzikie wysypiska śmieci. Ze względu na centralne położenie w mieście, rozpoczętą rewaloryzację przestrzeni staromiejskiej oraz kwestie bezpieczeństwa problemy te należało rozwiązać. Jednocześnie nadanie nowej funkcji wpisało się w wyraźne społeczne zapotrzebowanie – rejon Zapłocia graniczy bowiem z dużym osiedlem mieszkaniowym, a generalnie na tzw. Nowym Mieście brakowało terenów spacerowych, rekreacyjnych. Najbliższym placem oraz przestrzenią rekreacyjno-spacerową była Starówka, odcięta jednak przestrzennie i funkcjonalnie zdegradowanym terenem zielonym Zapłocia.
Wybudowana aleja wraz z placykami i planowanym do budowy dużym placem zabaw służy rekreacji mieszkańcom Starego Miasta, dużego osiedla Miasta Auby, ośrodka opiekuńczego SENIOR oraz wybudowanego w latach 2004-2006 kompleksu wielorodzinnej, komunalnej zabudowy przy ul. Szpitalnej 5.
Dzięki projektowi rozwiązano problemy i kwestie: bezpieczeństwa oraz notorycznego zanieczyszczania terenu zaznaczenia granicy układu urbanistycznego Starówki oraz podziału między Starym i Nowym Miastem poprzez użycie przestrzennej, prostej (odrębnej od owalnicowego kształtu Starówki) dominanty obydwu części alei jednoczesnego uczytelnienia układu komunikacyjnego Starego i Nowego Miasta oraz utworzenia elementów je łączących z podkreśleniem linii podziałów szpalerami drzew przy alei oraz ulicy Szpitalnej braku miejsc wypoczynkowych dla rodzin z dziećmi oraz osób starszych.
Program funkcjonalny projektu objął realizację głównej dominanty założenia tj. alei spacerowej \"Rodów Czeladzkich\" – elementu przestrzeni publicznej, która będzie pełniła funkcję rekreacyjno wypoczynkową.
Aleja o szerokości 6 m posiada skończony układ kompozycyjny oparty o zakończenie dwóch przestrzeni z projektowanymi elementami rzeźbiarskimi. Elementami uzupełniającymi program funkcjonalny są ścieżka rowerowa z chodnikiem o szerokości 2,5 m oraz ciąg pieszy z parkingiem. Projektowany ciąg spacerowy łączy komunikacyjnie aleję z układem Starego Miasta i ul. Pieńkowskiego.
Całe założenie zrealizowane zostało z elementami małej architektury (ławki, murki niskie i wysokie, kosze, kwietniki, siedziska i stoliki do gry w szachy itp.), z indywidualnie zaprojektowanym oświetleniem terenu (wysokim, parkowym oraz posadzkowym ulicznym) oraz zielenią parkową.
Ze względu na ograniczenia terenowe ścieżka rowerowa z chodnikiem usytuowana została bezpośrednio wzdłuż torowiska tramwajowego/ Z kolei aleja zbudowana została w naturalnym nachyleniu terenu. Połączenie tych elementów wymagało wykonania schodów
Terenowych, szczególnie w zachodniej części założenia. Dla prawidłowego umocnienia skarpy pomiędzy projektowanymi w/w elementami wykonano palisadę wzmacniającą ścieżki rowerowej oraz odpowiednie nasadzenia krzewami. Nawierzchnia alei posiada proste elementy posadzki utrzymane w szarej kolorystyce, poprzecinana jest mniejszymi przestrzeniami o różnej fakturze i kolorystyce podkreślającej strefę wejściową na aleję, miejsce ze stolikiem szachowym lub miejsce usytuowania elementu rzeźbiarskiego. Dla przestrzennego podkreślenia oraz dla indywidualnego charakteru przestrzeni publicznej zaprojektowano murki ograniczające ławki, schody terenowe oraz elementy zakończenia kompozycyjnego osi głównej alei. Elementy te wykonano z typowych systemowych pustaków betonowych. Całe założenie przestrzenne zostało zakończone realizacją elementów zieleni. Głównym elementem alei są drzewa liściaste – platany, dodatkowo zaprojektowano drzewa iglaste oraz krzewy i żywopłoty.
Projekt stanowi uzupełnienie działań rewaloryzacyjnych Starówki, realizowanych w kilku etapach: lata 2006-2007: infrastruktura i przestrzeń w obrębie zabytkowego układu urbanistycznego – ulice: Katowicka, Ciasna, Walna, Kacza, Rynkowa, Rynek, Kościelna, Bytomska, Będzińska (część) i Grodziecka (część) oraz Rynek i jego nowa płyta. Koszt 13,375 mln zł rok 2009: układ drogowy z infrastrukturą techniczną: ulice 1 Maja, Szpitalna i Podwalna. Koszt 4,9 mln zł lata 2009-2010: przebudowa z infrastrukturą techniczną ul. Pieńkowskiego i Orła Białego. Koszt 3 mln zł lata 2009-2010: budowa skweru na skrzyżowaniu ulic 1 Maja – Bytomskiej. Koszt ok. 0,6 mln zł. Rok 2010: Iluminacja kościoła św. Stanisława Biskupa i Męczennika na Starówce. Koszt ok. 0,5 mln zł.
W przypadku pozyskania środków z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007-2013 przewiduje się przebudowę w latach 2012-2013 zdegradowanego terenu handlowego tymczasowego targowiska przy ul. Grodzieckiej.